Rodzaj produkcji determinuje wybór metody normowania – FAKT czy MIT?

Na rynku międzynarodowym, wśród specjalistów odpowiedzialnych za optymalizację – szczególnie za normowanie czasów pracy – utarł się pogląd, że dobór odpowiedniej techniki normowania jest zależny od specyfiki procesu czy produkcji. W dalszej części artykułu przyjrzymy się temu zagadnieniu dokładniej, aby odpowiedzieć na pytanie czy takie podejście jest na pewno właściwie.

Na rynku niemieckim, który ma istotny wpływ na inne rynki europejskie, rozwinęły się dwie główne organizacje non-profit rozpowszechniające różne techniki normowania.
Jedni promują techniki takie jak chronometraż, a inni analizy ruchów elementarnych (m.in. MTM).
Jak to w biznesie bywa, podmioty oferujące jakieś rozwiązania będą zawsze promować swoje.

Inżynier zajmujący się pomiarami musi jednak znać wszystkie techniki, a dobór odpowiedniej musi być związany nie tylko ze specyfiką danego procesu, jak również celem przeznaczenia i wykorzystania dokonywanego pomiaru.

I tak w zależności od tego kto byłby naszym rozmówcą, to:
  • Zwolennicy chronometrażu będą promować ten sposób pomiaru w produkcji seryjnej jak i również jednostkowej, usługach, w logistyce i innych obszarach.
  • Zwolennicy MTM będą zachęcali do zastosowania technik czasów wstępnie ustalonych w tych samych obszarach, które wymieniłem powyżej.

Kto w taki razie ma rację?

Racja niestety jest w zupełnie innym miejscu. Żeby ją poznać trzeba mieć przede wszystkim odpowiednie kompetencje. Chodzi tutaj o znajomość pod kątem teoretycznym jak i praktycznym zastosowania w danym procesie wszystkich tych technik pomiarowych, ich mocnych i słabych stron.
Należy zacząć od tego, że wszystkie rodzaje znanych technik normowania można zamiennie zastosować w każdym obszarze (poza kilkoma wyjątkami, na którymi na razie nie będziemy się skupiać).

Jeżeli zatem każdą z technik normowania można zastosować, to w takim razie kiedy i którą najlepiej?

Załóżmy najpierw hipotetycznie, że dana firma posiada kompetencje w zastosowaniu wszystkich znanych technik. Jeżeli tych kompetencji brakuje to należy je uzupełnić poprzez szkolenia i zdobycie praktycznego doświadczenia.
Tak więc do rzeczy…
Zanim dojdziemy do odpowiedzi, którą technikę i kiedy zastosować, trzeba najpierw poznać podstawowe różnice w ich zastosowaniu. Dla ułatwienia podzielimy je na trzy grupy i wskażemy specyficzne cechy.

1. Chronometraż

Jest to najprostsza technika niewymagająca zbyt skomplikowanych umiejętności, gdzie przede wszystkim wykorzystuje się zwykły stoper lub dedykowany do normowania. Można wspomagać się również nagraniami wideo.
Istnieją różne sposoby chronometrażu, różne formy zapisu. Chronometraż jest najłatwiejszy w zastosowaniu, przez co jest najpopularniejszy.
Niestety bardzo często przez jego prostotę pojawiają się pewne ograniczenia. Otóż w chronometrażu bardzo ciężko jest wychwycić mikro zakłócenia procesów (tzw. muda typu 2), które trwają bardzo krótko i pojawiają się nieregularnie. Powoduje to, że chronometraż jest bardziej podatny na błąd niż metody czasów wstępnie ustalonych.

  • Pomiary poglądowe, porównawcze.
Ta technika pomiarowa przez swoją prostotę dedykowana jest do pomiarów poglądowych, porównawczych, których celem jest wstępne wyznaczenie potencjału, bądź określenie skali zakłóceń czy zgrubne wyznaczenie czasu technologicznego wykonania jakiejś operacji.

  • Pomiary precyzyjne, wyznaczanie dokładnych norm.
Aby dokonać precyzyjnego pomiaru chronometrażem należy dokonać przynajmniej kilkukrotnego powtórzenia pomiaru tej samej operacji, a skrajne odchylenia odrzucić.
W procesach mało czasochłonnych, o dużej powtarzalności, wielokrotne powtórzenie pomiaru nie stanowi większego problemu i efekt zastosowania tej techniki może być zadowalający.
Należy jednak mieć świadomość, że nawet przy wielokrotnych pomiarach z wykorzystaniem chronometrażu, wychwycenie wszystkich mikro zakłóceń jest niemal niemożliwe.
Można tego dokonać wspomagając się nagraniami wideo, jednak analiza nagrań znacznie wydłuża czasochłonność wyznaczania poszczególnych norm.

  • Pomiary procesów maszynowych.
Chronometraż, jak i nagrania wideo są jak najbardziej wskazane do dokonywania takich pomiarów w przypadku, jeżeli nie ma możliwości wyliczenia czasu za pomocą oprogramowania dostarczanego przez producentów maszyn.

  • Wyznaczenie normatywów dla potrzeb późniejszych kalkulacji czasów planowanych.
Aby wyznaczyć normatywy, które są czasami cząstkowymi (norma czasowa dla częściowych odcinków procesu) należy dany proces podzielić na części (tzw. odcinki), który również trzeba kilkukrotnie zmierzyć, a nawet dla dokładniejszego wyniku, pomiary powtórzyć kilkanaście razy. Ustalenie czasów chronometrażem w celu wyznaczenia precyzyjnych normatywów jest jeszcze bardziej czasochłonne i skomplikowane niż poprzedni przypadek.
Szczególnie w tym przypadku zastosowanie chronometrażu wskazane jest uzupełnienie nagraniami wideo.

2. Analizy ruchów elementarnych – MTM.

MTM jest najpopularniejszą na świecie techniką normowania z grupy systemów czasów wstępnie ustalonych (czyli analizy ruchów elementarnych) dlatego też dla uproszczenia stosuje się dla tej grupy metod pomiarowych nazwę MTM.
Dla osób, które nie posiadają wiedzy na temat analizy ruchów elementarnych należy jasno podkreślić, że są to tak naprawdę normatywy dla elementarnych ruchów, które zostały opracowane w oparciu o chronometraż i nagrania wideo przez zespół naukowców, gdzie poziom błędu został wyeliminowany przez bardzo precyzyjne analizy tych ruchów, wyeliminowanie mikro zakłóceń oraz oszacowanie tempa pracy człowieka przez grupę osób, a nie jednego chronometrażystę.

  • Pomiary poglądowe, porównawcze.
Analizy MTM są mniej wskazane do zastosowania w pomiarach poglądowych. Wyjątkiem jest potrzeba wskazania potencjałów dla potrzeb poprawy ergonomii i ekonomiki pracy, które mają doprowadzić do skrócenia czasochłonności wykonywania danej operacji. Polecam tutaj zagłębić się w definicję „ekonomiki ruchów elementarnych”.

  • Pomiary precyzyjne, wyznaczanie dokładnych norm.
MTM można wskazać jako technikę pomiarową bardziej precyzyjną i w przypadku posiadanych odpowiednich kompetencji dedykowana docelowo w normowaniu precyzyjnym.
Zastosowanie w procesach o dużej powtarzalności i małej czasochłonności jest stosunkowo łatwe nawet dla osób, które nie mają zbyt dużego doświadczenia praktycznego ale posiadają odpowiednią wiedzę teoretyczną.
Dla procesów o dużej zmienności, takich jak produkcja jednostkowa, remonty, logistyka czy różnego rodzaju usługi (np. gastronomia, administracja) zastosowanie MTM wymaga już posiadania większej wiedzy w zakresie budowania tak zwanej struktury normatywów dla czynności elementarnych, które są składowymi docelowych norm. Zbiór normatywów stanowi bazę danych, z których można skonfigurować precyzyjnie czasy dla procesów o zmiennej czasochłonności bez konieczności dokonywania pomiarów. (Dla ułatwienia – ten zbiór normatywów jest, tak jak zbiór uniwersalnych klocków, z których można zbudować każdy produkt. Jeden klocek to jest jeden normatyw elementarnego procesu.)
Struktury normatywów tworzy się w podobny sposób jak struktury produktu (drzewo produktu).
No i niestety w tych przypadkach bardzo często popełniany jest błąd w tworzeniu tych struktur, czego efektem jest bardzo duży wzrost czasochłonności tworzenia kolejnych norm.

  • Pomiary procesów maszynowych.
MTM nie nadaje się do pomiarów procesów maszynowych ponieważ jest opracowany dla operacji wykonywanych przez człowieka. Wyjątkiem są tutaj operacje wykonywane w logistyce z wykorzystaniem środków transportu.
Czasy procesu, które są przeplatane przez czynności wykonywane przez człowieka są uzupełniane w analizach MTM przez pomiar chronometrażu lub nagrania wideo i zapisywane w tych analizach jako tak zwany proces time (PT).

  • Wyznaczenie normatywów dla potrzeb późniejszych kalkulacji czasów planowanych.
Wykorzystanie MTM w tworzeniu normatywów jest bardziej wskazane od chronometraży. Chronometraż w takim przypadku jest nadal wykorzystywany, ale jako technika uzupełniająca.
W poprzednim akapicie jest już rozwinięty wątek tworzenia normatywów, który tak naprawdę jest konieczny dla procesów o dużej zmienności.
Dla produkcji seryjnej czy innych procesów o dużej powtarzalności również można tworzyć zbiory normatywów, które służą w przyszłości do szybszych kalkulacji norm – na przykład nowych produktów.
W celu szybkiego i dokładnego kalkulowania czasów dla nowych produktów, czy nawet dla produktów czy procesów, które jeszcze nie są możliwe do zaobserwowania w rzeczywistych warunkach, tworzy się tak zwane kalkulatory/konfiguratory czasów. Są to najczęściej arkusze kalkulacyjne, w których wprowadzane są wielkości wpływające na zmienną czasochłonność poszczególnych operacji.

Jakie wielkości wpływają na zmienną czasochłonność?

W spawalnictwie:
  • Długość nakładania spoiny przez spawacza
  • Rodzaj spoiny
  • Grubość blachy
  • Ilość i gabaryty elementów

W szwalnictwie:

  • Rodzaj ściegu
  • Liczba zakrętów
  • Liczba i gabaryty elementów
  • Rodzaj materiału
W montażu:
  • Rodzaj i liczba połączeń
  • Gabaryty oraz liczba elementów montowanych
  • Liczba punktów łączenia oraz precyzja montażu
W administracji:
  • Liczba petentów/klientów
  • Liczba dokumentów, stron, znaków do przeczytania/napisania/sprawdzenia
  • Liczba dekretów
Te wielkości są oczywiście przykładowe i uproszczone, można by było wymieniać jeszcze dłużej, aczkolwiek są one związane ze specyfiką produkcji oraz produktu.
O tworzeniu normatywów i kalkulatorów czasów jeżeli będzie potrzeba – poświęcimy oddzielny artykuł.

3. Metody pomiarowe wspomagające.

Do tej grupy – dla celów tego artykułu – dodajmy pozostałe techniki pomiarowe, takie jak:
  • Badania migawkowe
  • Zapis własny
  • Pomiar ciągły
  • Dane zbierane automatycznie
  • Nagrania wideo
  • Szacowanie
Nazwałem te metody wspomagającymi, ponieważ w rzeczywistości faktycznie wykorzystuje się je do uzupełniających działań (na przykład weryfikacji prawidłowości opracowania norm innymi metodami) lub innych celów niż normowanie czasów (statystyka, poszukiwanie potencjałów, zakłóceń itp.).
Badania migawkowe na przykład, świetnie się sprawdzą do zgrubnego ocenienia potencjałów w firmie, która nie ma żadnych norm a chciałaby globalnie oszacować potencjały przed przyszłymi procesami do doskonalenia dla całych obszarów lub całego zakładu.
Nagrania wideo najczęściej występują jako wspomagające proces normowania z wykorzystaniem chronometraży lub analiz MTM.
Dane gromadzone/rejestrowane automatycznie w wybranych przypadkach mogą być wykorzystane analogicznie do chronometrażu czy też do ustalania czasów maszynowych (na przykład oprogramowanie sterujące maszynami).

Normowanie pracy twórczej

Jeszcze może na koniec dodam, że żadna z tych technik pomiarowych nie jest możliwa do wykorzystania w normowaniu pracy twórczej.
W tym przypadku można zarządzać jej realizacją tylko w kontekście Lead Time i zakładanego budżetu w jakim współuczestniczący powinien się zmieścić.

Normowanie czasów, a dodatki na zakłócenia

Większość firm popełnia błąd, który polega na wliczaniu zakłóceń w czas jednostkowy jak i również w czas przygotowawczo zakończeniowy.
Taka praktyka może pokutować bardzo poważnymi konsekwencjami, jakimi jest ukrycie -niejednokrotnie bardzo dużych potencjałów, które są niewykorzystane.
Dzieje się to z tej przyczyny, że ryzyko wpadnięcia w tak zwaną pułapkę z zarządzania przez cele, czyli rozliczanie się z celu, jakim jest osiągnięty poziom realizacji normy (najczęściej dążenie do 100%).
Przedsiębiorstwa, które mają wliczone zakłócenia w normie czasowej, w większości przypadków stają lub w przyszłości staną przed dylematem reinżynieringu wszystkich czasów (policzenia ich na nowo od podstaw).
Ze względu na pracochłonność takiego projektu reinżynieringu decyzja taka jest odkładana w czasie, co jeszcze bardziej pogłębia problem zbyt wysokich kosztów wytwarzania.

Jaki z tego wniosek? 

Jak ktoś doszedł do końca tego artykułu, to być może sam doszedł do wniosku który tutaj umieszczam. Wszystkie metody normowania są przydatne i nie można stawiać ich po stronie możliwości zastosowania w danym zakładzie o jakiejś specyfice. Praktycznie w każdym procesie,  każda z technik pomiarowych może być przydatna. Aby jednak osoba wybierająca technikę pomiaru mogła podjąć dobrą decyzję, musi znać wszystkie te metody pomiarowe.
Paweł Staworzyński

 

Nasza firma chce dzielić się wiedzą za darmo!

W związku z tym uruchomiliśmy „facebookową grupę” Przeciąganie Lean’u – akademia optymalizacji pracy

Kilka razy w tygodniu można liczyć na dawkę wiedzy z Lean Management i pokrewnych tematów takich jak:

  • Zarządzanie przez cele
  • Teoria ograniczeń
  • Planowanie zintegrowane
  • Normowania czasów pracy
  • Logistyka i transport wewnątrzzakładowy
  • SixSigma
  • Zarządzanie jakością
  • Problem Solving
  • Ergonomia i humanitaryzacja pracy
  • Zarządzanie zmianami
  • Procesy i procedury procesów

wróc do listy wpisów

Zawsze możesz też skorzystać z formularza kontaktowego!