Zarządzanie przez cele – negatywne skutki w błędnie stawianych celach

Na przykładzie działania policji negatywne skutki w zarządzaniu przez nieprawidłowo stawiane cele. Policja – polowanie na kierowców zamiast prewencji poprawiającej bezpieczeństwo? Tekst koniecznie powinien przeczytać każdy policjant, kierowca a przede wszystkim minister nadzorujący policję! 

Policja drogowa 

Popularne skojarzenie związane z policją drogową to patrol ustawiony w miejscu ograniczenia prędkości – łapanie kierowców i wręczanie mandatów. Kwestie łapówki zamiast mandatu odkładam do osobnego omówienia. Czy ten obraz odpowiada rzeczywistości? Wszystko wskazuje na to, że tak. Policja drogowa wykonuje wiele innych czynności – kierowanie ruchem, badanie wypadków drogowych. Nie one jednak dominują w statystyce codziennych działań. Najistotniejsze dla omawianego zagadnienia kontroli jest pytanie, co dla przełożonych jest wskaźnikiem aktywnej i efektywnej pracy podległych im funkcjonariuszy? Wielokrotnie zadawałem samym funkcjonariuszom pytanie – z czego jesteście rozliczani? Odpowiedź brzmiała niezmiennie — z liczby mandatów. Nie funkcjonuje, na szczęście, w tej kwestii zasada — kto ich wlepił więcej, ten lepszy. Jest natomiast pewna liczba, która wyznacza standard. Czy ta sytuacja może być wyjaśnieniem wątpliwości zgłaszanych przez wielu użytkowników dróg, co do potrzeby i sensu umieszczania zakazów i ograniczeń, w różnych ich zdaniem nieuzasadnionych miejscach? Może! Do wyjaśnienia wrócę w dalszej części. Rodzi się pytanie, jaki cel jest realizowany przez takie ustawienie oceny pracy funkcjonariusza? Jedna z odpowiedzi brzmi: chodzi o to, żeby kierowcy przestrzegali przepisów, a szczególnie, żeby nie przekraczali dozwolonej prędkości. Stwarza to zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Gdyby metoda karania mandatem była skuteczna to kierowcy zaczęliby jeździć zgodnie z przepisami. Oznaczałoby to, że policja drogowa wykonała zadanie i nie potrzeba już tylu funkcjonariuszy. Na szczęście, dla policji drogowej, Minister Spraw Wewnętrznych i Komendant Główny nigdy nie zrezygnują z mandatów jako kryterium oceny ich pracy. Będą więc nadal z nich rozliczani, a to oznacza, że na polskich drogach nadal będzie co roku ginąć blisko sześć tysięcy ludzi. 

Dla ustanowienia prawidłowej oceny pracy funkcjonariuszy musimy wrócić do kwestii zasadniczej. Ustalić, co jest celem działania policji drogowej. Czy chodzi o to, żeby kierowcy przestrzegali przepisów, a szczególnie ograniczenia prędkości? Nie! To są tylko środki do rzeczywistego celu. Jest nim ochrona zdrowia i życia ludzi – użytkowników dróg. Zmniejszenie liczby wypadków to także zmniejszenie strat w gospodarce, kosztów ponoszonych przez ludzi i firmy. Przy takiej zmianie celu widać, że przełożonym potrzebne są do oceny pracy funkcjonariuszy zupełnie inne informacje, niż te dotyczące liczby mandatów. Ważne jest, ile było wypadków śmiertelnych, ile poważnych okaleczeń kończących się trwałą niepełnosprawnością, ile dni szpitalnego leczenia i zwolnień lekarskich od pracy. Źródłem tych informacji są już nie tylko policyjne statystyki, ale przede wszystkim służba zdrowia i firmy ubezpieczeniowe. Nie da się zarazem zaprzeczyć, że liczba wypadków, szczególnie ciężkich, wiąże się z prędkością jazdy. Jak zatem skonstruować kryterium oceny i system kontroli, by uzyskać pożądany skutek? Jako odpowiedź przedstawię uproszczony opis prawdziwej sytuacji, znanej mi z relacji funkcjonariusza francuskiej policji. 

W tradycyjnym systemie, gdy liczba mandatów decyduje o ocenie funkcjonariusz, udając się na służbę w terenie, wybiera stosowne miejsce z ograniczeniem prędkości. Ustawia się z radarem gdzieś za krzakami i rozpoczyna łowy. Przyszedł jednak dzień zmiany. Na odprawie dowiaduje się, że liczba mandatów nie będzie brana pod uwagę w ocenie jego pracy. Ważne są bowiem nie mandaty, ale to czy kierowcy przekraczają prędkość. Jeżeli kierowcy prędkość przekraczają to znaczy, że funkcjonariusze źle pracują. Aby zarazem mieć wiarygodne informacje o liczbie kierowców przekraczających prędkość, podpisano umowę ze Stowarzyszeniem „Bezpieczna Droga”, które przy pomocy woluntariuszy wyposażonych w radary i ukrytych w krzakach dokona pomiarów i przedstawi raporty z danymi statystycznymi. Pytanie brzmi: gdzie stanie policyjny patrol? Czy, jak dotychczas gdzieś w krzakach, czy przy znaku ograniczenia prędkości? Odpowiedź jest prosta – stanie przy znaku, aby wzmocnić jego oddziaływanie. 
Taka taktyka pociąga za sobą wielkie konsekwencje dla kierownictwa policji, w tym dla ministra spraw wewnętrznych. Podlegli funkcjonariusze zażądają bowiem niemal natychmiast wsparcia merytorycznego i narzędzi, które umożliwią im skuteczną pracę. O tym, że mandaty są nieskuteczne, wiedzą sami ze swego doświadczenia. Co zatem może być skuteczne na dłuższą metę? Odpowiedzi będą szukać u psychologów. Psychologowie, aby dać wiarygodną odpowiedź, muszą przeprowadzić stosowne badania. To kosztuje. Gdy odpowiedź jest już znana, rozpoczyna się szkolenie i wręcz psychologiczny trening samych funkcjonariuszy. Wszak to oni rozmawiają z kierowcami i to oni muszą wywrzeć na nich stosowne wrażenie, i wywołać skutek – bezpieczną jazdę. Aby uzyskać odpowiednie wrażenie w rozmowie z kierowcą, trzeba wiedzieć natychmiast, w chwili zatrzymania, czy wcześniej – kiedy i gdzie przekroczył prędkość. Musi zatem być zbudowany odpowiedni system informatyczny. Trzeba wreszcie dokonać rzeczy najtrudniejszej. Skoro celem służby jest ochrona życia i zdrowia ludzi należy określić kryteria oceny skuteczności służby. Minister musi zatem podjąć decyzję jaka liczba wypadków, w poszczególnych kategoriach, jest normą. Trzeba oceniać funkcjonariuszy stosownie do realiów. W tym miejscu widać przestrzeń na społeczną i parlamentarną dyskusję. Widać też zagrożenie dla samego ministra. Określenie kryteriów, czyli dopuszczalnej liczby wypadków, może wywołać bardzo populistyczną krytykę i atak na autora. Wiadomo jednak na czym może polegać program poprawy bezpieczeństwa. Jeden program może zakładać przebudowę miejsc niebezpiecznych, inny ograniczanie prędkości, jeszcze inny edukację kierowców, funkcjonariuszy policji i służb ratowniczych. Wszystkie muszą być budowane ze świadomością, że każde działanie kosztuje i trzeba się godzić na kompromis między szczytnym celem i realnymi możliwościami. 

Powyższe rozważania prowadzą mnie do wniosku, że tradycyjne autorytarne rządzenie jest bardzo łatwe. Kary, mandaty, zakazy i policyjne patrole są widoczne i odczuwalne. Także winnych wypadków łatwo zidentyfikować, to drogowi piraci i pijani kierowcy. Taki obraz akceptujemy w naszym kraju wszyscy, nawet niewinne ofiary wypadków. Przykłady innych krajów pokazują, że także w rządzeniu państwem, w zarządzaniu państwową administracją może i powinien się dokonywać cywilizacyjny postęp. 

Fragment książki „Doktryna jakości” A. Blikle 


wróc do listy wpisów
Zarządzanie wiedzą (knowledge management)

W ostatnich dekadach zachodzą szybkie i ważne zmiany w otoczeniu przedsiębiorstw. Główną ich przyczyną jest – oprócz globalizacji – szybki rozwój technologii informatycznych, niezwykle szybkie tempo zachodzących przemian ekonomiczno-gospodarczych, nieprzewidywalność i ostrość zmian, rosnące wymagania klientów i zaostrzająca się konkurencja o charakterze globalnym.  Nie dziwi więc, że następuje przełom w praktyce funkcjonowania przedsiębiorstw w stosowanych koncepcjach zarządzania. Przedsiębiorstwa poszukują rozwiązań umożliwiających im […]

Zarządzanie przez wartości – Managing by Values

Metoda zarządzania przez wartości (Management by Values – MBV) w obecnych czasach silnego nacisku na ciągłą poprawę konkurencyjności jest bardzo istotnym elementem skutecznego i efektywnego zarządzania.  Połączenie metody zarządzania przez wartości z filozofią lean management pozwala na zwiększenie skuteczności wdrażania zmian ukierunkowanych na wzrost wydajności pracy czy wykorzystania innych kluczowych zasobów przedsiębiorstwa. Zastosowanie zasad MBV w zarządzaniu przez cele (MBO) wpływa istotnie na […]

Wartościowanie pracy, systemy motywacyjne

Kwalifikowanie pracy pod kątem poziomu trudności, skali obciążenia, odpowiedzialności, kreatywności i niezbędnych kwalifikacji potrzebnych do wykonania pracy. Czynniki te uwzględniane są jako główne wyznaczniki w polityce personalnej i pałacowej. Przekłada się to na stworzenie obiektywnego i motywującego systemu wynagradzania. Weryfikacja i ew. modyfikacja ukierunkowana jest na stworzenie motywacyjnego systemu wynagrodzeń. Uwzględniane są główne czynniki wpływające na wysokość poszczególnych składników wynagrodzeń – stałych […]

Zawsze możesz też skorzystać z formularza kontaktowego!